Stel dat de duisternis toch niet zo donker is.

Reeds bij het in voege treden van de wet op euthanasie is er een offensief gestart voor de uitbreiding van de wet voor personen met dementie en andere wilsonbekwamen.
Na de euthanasie van Hugo Claus is de discussie tevens weer opgelaaid.
In de diverse media verschenen de laatste jaren dan ook talrijke opiniestukken pro en contra. Vele reportages worden en werden gewijd aan het thema. Daarbij eisen voornamelijk de voorstanders van euthanasie en de uitbreiding van de wet de aandacht op.
Zondag 17 mei 2009 werd er op canvas een panoramareportage uitgezonden omtrent dit thema met als titel “sterven voor het duister valt”. Daar de trailer en titel een (terug) eenzijdige belichting van het thema deden vermoeden begon ik dan ook met enige scepticisme te kijken naar de panorama-uitzending. Het begin deed vermoeden dat ik gelijk zou krijgen, maar uiteindelijk bleken verder in de reportage ook kritische stemmen aan bod te komen. Daarom wens ik de programmamakers dan ook een proficiat voor hun evenwichtige reportage.
In de uitzending werd duidelijk hoe moeilijk het thema euthanasie en euthanasie bij personen met dementie wel is. Eén van de thema’s die aan bod kwamen was, indien de wet zou uitgebreid worden, wie uiteindelijk zou beslissen wanneer het leven van de persoon met dementie onwaardig is en wanneer de wilsbeschikking moet uitgevoerd worden. Stel dat de persoon met dementie in de beginfase van zijn ziekte uitte dat hij of zij niet meer wil leven als de partner niet meer herkend wordt. Wat dan als je bij een dergelijke fase van de ziekte vaststelt dat, ondanks de niet-herkenning, de persoon met dementie eigenlijk gelukkig is en dat er geen lijdensdruk is. En dat daarbij de persoon in zijn dementie, ondanks een wilsverklaring, op een dergelijk moment uitdrukt te willen blijven leven. Zelfs prof. De Deyn, die Hugo Claus begeleidde bij zijn euthanasievraag, - en dat siert hem- liet in de reportage duidelijk merken dat hij in een dergelijk geval zou twijfelen.
De maatschappij kan nog steeds onvoldoende om met lijden en tegenslag. Alles moet mooi, jong, dynamisch en fun zijn. Negatieve gevoelens worden weggedrukt, weggelachen, weggekocht en gebanaliseerd. Ziek zijn is niet aan de orde. Men durft er niet aan denken. En dat is nu net het punt.
Het zich af en toe eens bezinnen (samen met je naasten) over wat als “het leven” en “de gezondheid”plots niet meer is zoals men hoopte, moet men beschouwen als een gezonde, noodzakelijke levenstaak. Daarbij moet men ook durven denken over de implicaties bij het verlies van geestelijke vermogens.
In onze (vaak te overdreven) rationele maatschappij wordt het verlies van geestelijke vermogens terecht als dramatisch beschouwd. Maar de menselijke psyche heeft ook nog een gevoelsmatig aspect en net dat aspect blijft vaak lang bewaard bij personen met dementie. Daarom betekent een (gedeeltelijk) verlies van de ratio niet dat je geen menselijk persoon meer bent. Er blijft steeds een persoonlijke en sociale identiteit aanwezig.
Om dergelijke redenen en omdat het beeld omtrent dementie in onze maatschappij onjuist is, is mij inziens de tijd niet rijp voor een uitbreiding van de -volgens mij nu al te liberale- wet inzake euthanasie. Laten we eerst zorgen dat de maatschappij een meer genuanceerd beeld heeft van dementie. Laten we eerst investeren in een vroegtijdige zorgplanning en die start eigenlijk vanaf dag 1 na een dergelijke verschrikkelijke diagnose.
Laten we m.a.w. eerst de maatschappij leren omgaan met dementie daar het inderdaad is zoals Jan Hoet ooit zei: “Dementie is vooral erg als de samenleving er niet mee om kan gaan.”
Aanschouw dit pamflet daarbij niet als een pleidooi om de maatschappelijke discussie te stoppen. Deze moet verder gaan! Daarbij mag het echter niet gaan om een ongefundeerde (politieke) welles-nietes discussie. En zoals bij elke principiële discussie mag je nooit zeggen nooit…

Herbekijk de panoramareportage “Sterven voor het duister valt”